1. Ամբողջական մասնակցության ապահովում (Coverage) –հասարակության
բոլոր շերտերի համար կենսաթոշակային համակարգին մասնակցության ապահովումը աղքատության
հաղթահարման համար կարևոր նշանակություն ունի, և մասնակցության ընդլայնման ուղղված
տարբեր մոտեցումներ կան: Մասնավորապես՝ տնային տնտեսուհիների (Ավստրիա), երեխա
խնամողների (Ֆրանսիա), գրանտային հետազոտություններ իրականացնողների և այլնի կենսաթոշակային համակարգին մասնակցության ապահովման համար նախատեսված են հատուկ դրույթներ: Հայաստանի դեպքում լուծված չեն գյուղատնտեսական աշխատանքներում զբաղվածների, ինչպես նաև հետծննդաբերական արձակուրդում գտվող մայրերի, ժամկետային զինածառայության մեջ գտվողների և առկա ուսուցմամբ ուսանողների կենսաթոշակային համակարգին մասնակցության հարցերը:
խնամողների (Ֆրանսիա), գրանտային հետազոտություններ իրականացնողների և այլնի կենսաթոշակային համակարգին մասնակցության ապահովման համար նախատեսված են հատուկ դրույթներ: Հայաստանի դեպքում լուծված չեն գյուղատնտեսական աշխատանքներում զբաղվածների, ինչպես նաև հետծննդաբերական արձակուրդում գտվող մայրերի, ժամկետային զինածառայության մեջ գտվողների և առկա ուսուցմամբ ուսանողների կենսաթոշակային համակարգին մասնակցության հարցերը:
2. Համարժեքություն (Adequacy) – Թոշակը պետք է բավարար լինի արժանապատիվ
կյանք վարելու համար: Թոշակի մեծության համար ելակետ պետք է հանդիսանա նվազագույն
սպառողական զամբյուղի կամ տվյալ պահին երկրի միջին աշխատավարձի (առնվազն 40 %) մեծությունները: Կենսաթոշակային
համակարգը պէտք է լինի <<բաշխողական>>: Թոշակին բաշխողական հատկություն հնարավոր է տալ տարբեր եղանակներով, մասնավորապես՝ կարելի է թոշակի հաշվարկման բանաձև մշակել, որը ցածր եկամուտ ստացողներին, սակայն երկար աշխատանքային ստաժ ունեցողներին, հավելյալ գումար կհատկացնի նվազագույն կենսամակարդակ
ապահովելու համար: Այդպիսի մոդելները են մշակել օրինակ՝
Գերմանիան՝ կետերի միջոցով, Ռուսաստանը՝ բալերով և այլն: Բաշխողական համակարգի
ներդրման համար ամենապարզ ձևը՝ կենսաթոշակի բաժանումն է 2 մասի: 1-ին մասը՝ բոլոր
թոշակառուները կստանան, որը կապահովի նվազագույն կենսամակարդակը, իսկ 2-րդ մասը
հիմնված կլինի աշխատողների կյանքի ընթացքում վճարումների վրա:
3. Ֆինանսական կայունություն (Financial
sustainability) – աշխատողների
վճարումները և կենսաթոշակառուների ստացած թոշակները պետք է համարժեք լինեն,
որպեսզի պետական բյուջեի վրա բեռ չլինեն. դիֆիցիտը չմեծանա: Այս էր հիմնական պատճառը, որ վերջին հինգ տարիների ընթացքում բազմաթիվ երկիրներ, այդ թվում՝ Արևելյան Եվրոպայի երկիրները՝ Հունգարիան,
Լեհաստանը, Էստոնիան և այլն, նվազեցրին կամ դադարեցրին անհատական պարտադիր կուտակայինի վճարումները և ավելացրեցին պետական <<սերունդների համերաշխության>> վճարումները:
4. Աշխատանքի խթանում (Work incentives) –Աշխատանքի
խթանման միջազգային փորձի ուսումնասիրության արդյունքում կարող ենք առանձնացնել 3
մոտեցում.
I. Թոշակի անցնելու տարիքը բարձրացվում է,
II. Բարձր կենսաթոշակի միջոցով խթանում են
աշխատողներին կամավոր շարունակել աշխատել, նույնիսկ եթե թոշակի անցնելու տարիքը
հասել է,
III. Բարձրացվում կամ վերացվում է սահմանված
ժամկետից շուտ թոշակի անցնելու տարիքը կամ հնարավորությունը:
5. Կազմակերպական արդյունավետություն (Administrative
efficiency) – Կենսաթոշակային
համակարգի ծախսատարությունը կարևոր նշանակություն ունի, հատկապես՝ պարտադիր
կուտակային կենսաթոշակային
համակարգի կազմակերպումը բարձր ծախսեր (սպասարկման վճար) է պահանջում, որոնք նվազեցվում են աշխատողի կուտակած գումարներից (Հայաստանի դեպքում՝ ընդհանուր գումարի 0.8%-ը): Որոշ երկրներ, ինչպիսիք են՝ Էստոնիան, Չիլին,
Ավստրալիան և այլն, սահմանափակում են պարտադիր կուտակային գումարների համար գանձվող վճարների մեծությունը:
6. Դիվերսիֆիկացում
(Diversification) – Դիվերսիֆիկացիայի
նպատակը կենսաթոշակային համակարգի ռիսկերի նվազեցումն է, որին հասնելու համար թոշակի տարբեր տեսակներ է ներդրվում: Օրինակ թոշակը կարող է լինել պետական և անհատական պարտադիր կուտակային, կենսաթոշակային համակարգը՝ կուտակային և սերունդների համերաշխության վրա հիմնված: Թոշակը կարող է նաև
լինել պետական, գործատու կողմից տրամադրված և անհատական կամավոր: Հայաստանի դեպքում ամբողջ գումարը ուղղվում է մասնավոր ֆոնդերին, ինչը
բարձր ռիսկային է: Ռիսկերի նվազեցման մի ուղղություն է
կուտակված գումարների տեղաբաշխումը ռիսկային և ապահով ֆոնդերում, մասնավորապես՝ երկրներ, ինչպեսիք են՝ Էստոնիան, Իսրայելը, Մեքսիկան, պարտադիր
կուտակային գումարները աշխատողի կյանքի ընթացքում դնում են ռիսկային և ապահով ֆոնդերում առանց աշխատողի համաձայնության: Երբ աշխատողը երիտասարդ է կուտակված գումարները դրվում է ռիսկային ֆոնդերում, հետո տարիների ընթացքում կուտակված գումարները փոխանցվում է ավելի ապահով ֆոնդեր: Սա թույլ չի տալիս աշխատողին իր կուտակած
գումարները ռիսկի դնել և <<ղումար խաղալ>>:
Комментариев нет:
Отправить комментарий